Dinsdag 8 maart 2005 – Verstoring vaak te voorkomen

In de natuur is niets zo ergerlijk als gedrag van mensen die, willens en wetens, onrust veroorzaken. Ik praat hier niet over stropers, jagers, boeren die niets doen om nesten en jonge vogels te sparen, ernstige (geluids)hinder van (model)vliegtuigen, motoren, speedboten, vervuiling, vuurwerk en andere natuurvernielende en -verstorende activiteiten.

Nee, het gaat mij in dit stukje over ‘normaal’ menselijk gedrag zoals wandelen, fietsen, paardrijden, honden uitlaten. Ook dat levert onrust op, verstoringen, zeker als voorschriften worden overschreden en van gebaande paden wordt afgeweken. Hoe ernstig is dat? Wat voor invloed heeft dat op flora en fauna? Ik zal me beperken tot de vogels, daar heb ik de meeste ervaring mee en daar heb ik ook gegevens over uit onderzoek van Vogelbescherming Nederland en van Bureau Waardenburg.

In de brochure “Vogels en recreatie; Handvat ter voorkoming van verstoring” van Vogelbescherming/Waardenburg worden de resultaten van (inter)nationaal onderzoek samengevat. Onder verstoring verstaat men alle reacties van vogels in gedrag of van fysiologische aard door aanwezigheid van mensen. Zo kan verdrijving voor kortere of langere tijd uit broed,- rust- of foerageergebied leiden tot verlies van tijd en energie, wat kan resulteren in lager broedsucces of lagere overlevingskansen.

Recreatie op het water en in de lucht leidt vaak tot ernstige verstoring. Zeker door kanovaarders, surfers en roeiers die in ondiepe gebieden kunnen komen omdat die meestal voedselrijk zijn. Sportvliegtuigjes worden ook als grote boosdoeners genoemd.

Op het land kunnen wandelaars flinke verstoorders zijn. Zij doen er langer over dan bijvoorbeeld fietsers of auto’s om een gebied te passeren. Bovendien is hun gedrag onvoorspelbaar, en niet te voorzien gedrag is voor dieren angstwekkend. Als je rustig over een pad blijft wandelen, zullen vogels vaak blijven zitten. Maar als je stil blijft staan en zelfs van het pad afwijkt (fotografen die het niet zo nauw nemen), zullen vogels vaak wegvliegen. Vogelaars vormen volgens de onderzoekers een ‘bedreigende’ groep voor vogels, omdat ze juist stil blijven staan waar (veel) vogels zitten.

Honden zorgen voor ernstige verstoring. Uit onderzoek is gebleken dat de stress bij nadering van een hond fors toeneemt. Daarom is het laakbaar dat hondenbezitters, die toch vaak zeggen natuurminnend zijn, hun honden tijdens het broedseizoen los laten lopen of hun honden (ook in de winter, wanneer vogels rust- en foerageergebieden nodig hebben) niet aan de lijn houden waar dat duidelijk staat aangegeven.

Fietsers volgen vrijwel altijd een voor vogels herkenbare koers en daarom vliegen ze minder snel verschrikt op; mountainbikers zijn juist grote verstoorders. Volgens Bureau Waardenburg kunnen ruiters op dezelfde verstoringslijn worden gezet als fietsers, ervan uitgaande dat ze niet van de vaste ruiterpaden afwijken of stoppen. Auto’s verstoren het minst omdat ze snel voorbij het gebied zijn en dezelfde koers volgen. Maar zelfs dan nog blijkt dat het aantal (broedende) vogels langs autowegen kleiner is dan waar geen auto’s rijden. Ook langs wandelpaden e.d. hebben vogels een lagere dichtheid.

Kortom, mensen (ver)storen, zeker als ze geen vast patroon volgen. Verstoring is in ons dichtbevolkte land niet te voorkomen. Maar als we ons aan de regels houden die beheerders stellen, op de uitgestippelde paden blijven, kunnen we er in elk geval voor zorgen dat die verstoring zo beperkt mogelijk blijft. Als ik hoor of zie dat mensen dat niet doen, spreek ik ze er vriendelijk op aan. Dat het goed kan gaan, bleek wel met de velduilen in het Bentwoud waar vrijwel iedereen uit het rustgebied van de velduilen bleef.

Niet goedschiks, dan kan het met de wet in de hand ook op de hardere manier. De Flora- en faunawet biedt daarvoor de ruimte. Volgens voorschrift van de procureurs-generaal krijgen degenen die bewust de FFW overtreden, zelfs een dubbele boete.

Hieronder heb ik de cruciale artikelen gezet, daarmee kan je een beroep doen op politie, boswachters, Algemene Inspectiedienst, milieuambtenaren. En ik heb nog een extra middel achter de hand: publicatie van een foto van de zondaar(s) in Vogeldagboek, dat heeft in elk geval al geleid tot één boetedoening.

Dit is de tekst uit de Flora- en Faunawet:

Voor de beschermde inheemse diersoorten geldt een verbod op:

* doden, verwonden, vangen, bemachtigen of met het oog daarop opsporen (artikel 9);

* opzettelijk verontrusten (artikel 10);

* beschadigen, vernielen, uithalen, wegnemen of verstoren van nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen (artikel 11);

* zoeken, rapen, uit het nest nemen, beschadigen of vernielen van eieren (artikel 12).

Vogels worden niet alleen door mensen opgeschrikt. Deze ransuil (Asio otus – Long-eared Owl) zat vanmorgen in het Westerpark heerlijk te slapen, toen de vogel zich ineens in camouflagestand uitstrekte, de ogen opendeed en de kop schuin naar boven draaide. Zo’n uil moet toch wel een ongelooflijk scherp gehoor hebben om de overvliegende buizerd te hebben gehoord. Zien met dichte ogen is helemaal onwaarschijnlijk.

Er zaten 11 ransuilen (Asio otus – Long-eared Owl) in het park, verspreid in groepjes van 6, 3 en 2. Op de alerte ransuil na bleven de andere ransuilen rustig doordommelen: zij zaten veel meer tussen de takken verstopt dan de ransuil op de foto’s boven. PS: foto’s gemaakt op 40 meter, via digiscoping, dat is een ideale manier van fotograferen zonder vogels te verstoren.