Kemphanen in prachtkleed zijn adonissen. Als de vrouwtjes gereed zijn om te paren, verzamelen de mannetjes
zich op zgn. toernooivelden, de leks, waar ze met pronkende schijngevechten de dames imponeren.
Die kiezen een partner, of soms meer, paren en verdwijnen om elders eieren te leggen en kuikens te verzorgen.
De heren verdwijnen ook, bekommeren zich totaal niet om het nageslacht en zoeken wellicht nog avontuurtjes.

In Nederland (en België) is dit gedrag van deze fraaie vogels nauwelijks nog te zien. Geen geschikt grasland meer.
Internationaal gezien zijn er zoveel kemphanen dat hun soort niet als bedreigd wordt beschouwd. Hoe lang nog?

Dinsdag zag ik op ’t Hoorntje, een perceel in weidevogelreservaat De Wilck, van horen zeggen was daar vroeger
een toernooiveld, een mannetje kemphaan. Heel opmerkelijk hield hij de wacht, zo dacht ik, bij twee gruttokuikens
terwijl het gruttomannetje aanvallers als zwarte kraaien en kleine mantelmeeuwen en andere grutto’s verjoeg.
Een vrouwtje grutto was er niet bij, terwijl zeker als de kuikens klein zijn, beide ouders op hun kroost passen.

De kemphaan bleef voortdurend bij de kuikens. Als de grutto even op adem kon komen, voegde hij zich bij het trio.
Er was geen enkele naijver of vijandschap tussen de twee volwassen vogels. Ze accepteerden elkaar volkomen.
Maar ik voelde op mijn klompen aan – had zoiets ook nog nooit gezien – dat dit een opmerkelijke gebeurtenis was.
Een kemphaanmannetje, dat zich nooit bemoeit met de opvoeding van kuikens, in de rol van een gruttovrouwtje?

Dinsdagavond weer wezen kijken. De kemphaan nam gedurende korte tijd deel aan een stoeipartij tussen grutto’s.
Woensdagmorgen. Een gruttomannetje valt de pa van de twee kuikens langdurig aan; het is best een fel gevecht
waarbij ze veren uit elkaar trekken. Na enkele minuten komt van elders de kemphaan aanvliegen en ‘ontfermt’ zich
over de kuikens. Hij trekt er mee op, waarbij hij soms een ‘lage’ houding aanneemt. Na een kwartier vliegt hij weg,
landt op een perceel ernaast waar hij meteen door een andere grutto wordt verjaagd: die accepteert hem dus niet.

Daarna heb ik de kemphaan niet meer gezien. In de hoop een verklaring voor het vreemde gedrag van de vogel,
vroeg ik Jos Hooijmeijer van de Rijksuniversiteit Groningen of hij begreep wat zich hier had afgespeeld.
Met zijn, eveneens deskundige, collega´s Yvonne Verkuil en Theunis Piersma kwamen ze met een opmerkelijk verhaal.

Ze constateerden dat deze kemphaan, waarschijnlijk een tweedejaars mannetje, mogelijk dacht hij dat de gruttokuikens
vrouwtjes kemphanen waren! Qua formaat en kleur lijken ze enigszins op kemphaanhennen. De ´duikende houding´
heeft volgens hen wel iets weg van een baltshouding. Jos: “Hij tolereert de vader van deze kuikens
omdat die waarschijnlijk heel dominant is, maar andere grutto’s worden als indringers weggehouden van ‘zijn’ vrouwen”.
Theunis: “Een hitsige kemphaan. Zo laat in het seizoen trekt alles wat veren heeft de aandacht van deze hanen”.

Reactie op vragenstellers: alle foto’s maak ik vanaf openbare wegen of terreinen of met toestemming bij particulieren.

Op het dak van een gemaal langs de Lumenlaan in Bleiswijk heeft de afgelopen weken een paar scholeksters gebroed.
Vandaag waren de kuikens zo groot dat ze best naar beneden konden springen, vonden de ouders. Die deden althans
hun uiterste best om ze met verleidelijke geluiden naar beneden te lokken, ze deden voor hoe ze moesten springen,
urenlang… Rond half 11 zag ik de vogeltjes nog angstig naar beneden kijken, tegen 1 uur sprong uiteindelijk de eerste!
Mijn geduld was toen ook wel voorbij; aan zijn gedrag te zien zou de tweede spoedig volgen, heb het niet afgewacht.