Dit boek heeft een intrigerende titel. Natuur is toch niet uitgevonden? En toch dekt het de lading van dit boek wel, vind ik. Want de natuur bestond natuurlijk wel, maar in deze biografie van Von Humboldt (die leefde van 1769 tot 1859) wordt uit de doeken gedaan dat hij als eerste de samenhang in de natuur zag, door had dat alle planten en dieren in onderling verband in een bepaalde biotoop bij elkaar horen en elkaar beïnvloeden, en dat de mens in zo’n systeem een verstorende rol kan vervullen. Hij is daarmee eigenlijk de grondlegger van de ecologie en zijn tijd ver vooruit.

Op een meeslepende wijze wordt het avontuurlijke leven van Von Humboldt beschreven, een briljant wetenschapper die zich niet beperkte tot de studeerkamer of het laboratorium, maar de natuur in haar wilde echtheid bestudeerde tijdens ontdekkingsreizen. Hij had van heel wat wetenschapsdisciplines verstand en kon zo verbanden leggen die andere wetenschappers uit zijn tijd niet zagen. Ook hield hij zich bezig met kunst. Hij was daarmee eigenlijk zo’n beetje de laatste homo universalis (een term uit de renaissance die prima op hem past).

Von Humboldt is tegenwoordig – zeker in Europa, in Latijns-Amerika kent men hem nog wel – vergeten, maar was in zijn tijd wereldberoemd. In dit lijvige boek wordt hij op sublieme wijze weer ’tot leven gewekt’. Zonneklaar wordt dat de ideeën van hedendaagse milieudeskundigen, ecologen en natuurschrijvers nog steeds stevig beïnvloed worden door het gedachtegoed van Von Humboldt.

Zelfs Charles Darwin, die nu als grondlegger van veel moderne gedachten over natuur en ecologie wordt gezien, heeft met zijn baanbrekende werk over de evolutietheorie in feite ‘slechts’ voortgebouwd op de ideeën van Von Humboldt. Het verslag van Von Humboldts expeditie naar Latijns-Amerika was zelfs de directe reden dat Darwin aanmonsterde op de Beagle, het schip waarmee hij zijn ontdekkingen deed. Darwin kende boeken van Von Humboldt uit het hoofd.

‘De ontdekking van de natuur’ is geen natuurboek, maar verdient toch zeker bespreking in Vogeldagboek. Want zelfs alledaagse natuurliefhebbers zijn schatplichtig aan Von Humboldt. Na lezing van dit werk zal u duidelijk zijn waarom.

Ronald Klingers, 28 juli 2016