Zittend in zijn tuin op Borneo vraagt de schrijver zich af: hoeveel soorten zijn er eigenlijk in mijn tuin? En verblijven er andere soorten dan in de tuin van mijn buurvrouw?

Al gauw komt hij tot de conclusie dat hij het antwoord schuldig moet blijven. Het aantal planten en dieren valt nog wel te inventariseren, maar als je weet dat er in één gram aarde miljoenen bacteriën kunnen zitten, kan je de vraag niet beantwoorden. Voor degenen die een antwoord op de titelvraag verwachten, moet dit een teleurstellend boek zijn, want er wordt geen antwoord gegeven. Het is een onderzoek naar de vraag hoe verschillende ecosystemen zich handhaven en aanpassen.

Maar is dit echt een teleurstellend boek? Nee, integendeel: het neemt je op meeslepende en humoristische manier mee in de wereld en de geschiedenis van de ecologie. De auteur beschrijft grotten in Roemenië, oerwouden in Amerika en Azië, koraalriffen in de Caribische Zee en Ascension in de Atlantische Oceaan.

Heel interessant is het om te lezen hoe planten en dieren zich vestigden op het eiland Surtsey dat door een onderzeese vulkanische uitbarsting ontstond ten zuiden van IJsland. Een maagdelijk gebied, voor ecologen een uitdaging en een paradijs om te onderzoeken hoe de planten- en dierenwereld zich zal ontwikkelen. Ze kwamen en ze gingen en een aantal blijft. De ontwikkeling gaat nog steeds door.

Uit de beschrijving van de exoten blijkt dat we eigenlijk helemaal niet weten hoe we daarmee om moeten gaan. De meeste lukt het niet om zich permanent te vestigen, andere zijn zeer schadelijk voor het ecosysteem en weer andere zijn al zo lang aanwezig, zoals fazant en konijn, dat de meeste mensen ze helemaal niet meer als exoot ervaren.

Ook de biodiversiteit krijgt een plaats. Is het een ramp dat soorten verdwijnen? Ook hier kan je geen eenduidig antwoord op geven. Sommige soorten zijn de sluitsteen van een ecosysteem. Door overbevissing kan een heel systeem in elkaar storten, waardoor bijvoorbeeld koraalriffen verdwijnen. Andere soorten verdwijnen zonder dat het veel gevolgen heeft. We weten nog veel te weinig over de soorten om de vraag te kunnen beantwoorden.

De auteur werkt als evolutiebioloog en -onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center in Leiden en als hoogleraar aan de Universiteit Leiden. Hij schrijft regelmatig over evolutie en biodiversiteit. Het boek is een aanrader voor deskundigen en natuurliefhebbers die verder willen kijken dan hun eigen soortenlijstjes.

Ko Katsman, 1 augustus 2016