Auteurs
Klaas van Dort, Bas van Gennip en
Marcel Schrijvers-Gonlag

Foto’s
Bas van Gennip (meeste)

Uitgave
KNNV Uitgeverij 2017
536 pagina’s, 22,5 x 28,5 cm, harde omslag
ISBN 978 90 5011 5926
€ 69,95

Verreweg de meeste mensen, onder wie ik, beleven het meeste natuurgenot door te kijken naar grote(re) planten en dieren. Zoogdieren, vogels, vlinders, libellen, noem maar op. Planten of dieren die niet zo opvallend zijn, zijn veel minder populair, zoals mossen en korstmossen. Hoe mooi ze ook zijn.

Echter, deze cryptogamen (lagere planten) ‘kleuren’ niet alleen ons landschap maar vormen een onmisbare schakel in de gehele natuurketen. Het Europese landschap bijvoorbeeld is voor een belangrijk deel gevormd door veenmossen die in staat zijn om water vast te houden. Bovendien slaan deze organismen heel veel C02 op en leveren daarmee een bijdrage aan de vermindering van stikstof.

Nog maar vijftien jaar geleden is ook gebleken dat korstmossen een belangrijke indicator zijn voor klimaatveranderingen of milieuverontreiniging. Dat komt omdat mossen en korstmossen hun vocht en voedsel rechtstreeks uit de atmosfeer halen en daarom bijzonder gevoelig zijn voor veranderingen in de omgeving. Door deze signaalfunctie spelen mossen en korstmossen een steeds belangrijker rol in het natuurbeheer. Immers, als er ergens soorten verdwijnen of nieuwe worden gemeld, is er duidelijk iets aan de hand.

Het gaat dan vaak niet om één bepaalde soort, maar om soortengemeenschappen. Er is zo’n twintig jaar aan gewerkt om al die gemeenschappen van mossen en/of korstmossen in ons land in kaart te brengen. Een vrijwilligersproject! Monniken kunnen jaloers zijn op dit megawerk.

Dit boek lijkt me gelet op de gedegen aanpak een lang leven beschoren. Hoewel… de komende jaren zullen ongetwijfeld nog vele ontdekkingen over deze organismen worden gedaan. Zo kwam men pas vorig jaar te weten dat (de meeste) korstmossen niet bestaan uit een symbiose van twee organismen (de alg produceert voeding uit zonlicht, de schimmel zorgt voor voortplanting, mineralen en water), maar van drie! Er werd nog een tweede schimmel gevonden die zich anderhalve eeuw lang verborgen had weten te houden, zelfs voor de microscoop. Deze ommekeer in de kennis over korstmossen zal ongetwijfeld tot nieuwe inzichten leiden.

De drie samenstellers plus een flink aantal andere deskundige bryologen (mossen) en lichenologen (korstmossen) hebben alle actuele kennis gebundeld tot een dikke, prachtig vormgegeven en uiterst informatieve uitgave die iedere boekenliefhebber prefereert boven digitaal leesvoer. Heel uitgebreide beschrijvingen met tal van grafieken, synoptische tabellen, vegetatieopnamen, determinatiesleutels, literatuurverwijzingen en vele foto’s. De inhoud van dit meesterlijke naslagwerk is te veelomvattend om in een beknopte recensie te vermelden.