Auteur
Toine Andernach

Illustraties
Nederlandsche Vogelen en H.E. Dresser

Foto’s
Diverse fotografen

Uitgave
Noordboek Natuur 2021
128 pagina’s, 18 x 24 cm, harde omslag
ISBN 978 90 5615 6930
€ 17,50

In 2004 verscheen het ‘Verklarend en etymologisch woordenboek van Nederlandse vogelnamen’. Een boek waarvan je dacht dat het alle andere verklarende woordenboeken over de herkomst van vogelnamen overbodig zou maken. Wetenschappelijk verantwoord, een bron van informatie, maar gortdroog.

Dat het anders kan bewijst de schrijver van Baardman en Boterkontje. Hij is taalkundige en heeft na dertig jaar zijn vogelhobby weer opgepakt. Als taalfanaat en vogelliefhebber vraagt hij zich af hoe een vogel aan zijn naam komt. Is hij genoemd naar het geluid dat hij voortbrengt zoals bij de koekoek, is het een uiterlijk kenmerk zoals bij de blauwborst? Of ligt de oorsprong ergens anders?

In 26 hoofdstukken vind je een antwoord op die vragen. Allerlei vogels van verschillende pluimage passeren de revue met als centrale vraag: hoe komen ze aan hun naam? Elk hoofdstuk is op dezelfde manier opgebouwd. Een inleidinkje met vaak een persoonlijk noot. Vervolgens een verklaring over de oorsprong van een of meerdere vogelnamen. Vetgedrukt lees je een weetje, onder de letter i vind je van een bepaalde vogel de streeknaam en tot slot in een apart kader een vogelnamenkwis, waarvan je de antwoorden achterin het boek vindt.

Een indruk van de schrijfstijl geeft het volgende citaat: “In mijn tijd als enthousiast jeugdlid van de Natuurwacht was de wintertaling een van mijn favoriete vogels: dat eendje met die prachtig gekleurde kop die je niet heel vaak zag. En ik was iedere keer trots als ik hem als eerste had herkend. Dat lukte me door een ezelsbruggetje. Zijn bijnaam is ‘boterkontje’ naar zijn botergele achterkantje. Ook kieviten en pijlstaarten worden om die reden soms boterkontje genoemd.”

De oude illustraties uit Nederlandsche Vogelen en Dresser uit de achttiende en negentiende eeuw combineren heel goed met de hedendaagse foto’s. Ze ondersteunen de met humor geschreven en soms hilarische tekst. Met dit boekje bewijst de schrijver de etymologie een grote dienst. Het hoeft niet altijd saai zijn. Etymologie kan ook betrokken en levendig beschreven worden.