Auteur
Ben Koks

Uitgave
KNNV Uitgeverij 2021
96 pagina’s, 12 x 19 cm
ISBN 978 90 5011 813 2
€ 11,95

Boeren hebben niet veel vertrouwen in de plannen die de overheid gedurende vele decennia heeft gemaakt. Begrijpelijk. Hun producten zijn al die tijd nauwelijks of niet in prijs verhoogd en ze konden hun boterham alleen verdienen door een sterke vergroting van hun productie. De zgn. industriële landbouw. Met alle nadelige gevolgen voor mens (bestrijdingsmiddelen; stikstof), landschap en flora en fauna tot gevolg, wat ze op ongenadige kritiek is komen te staan.

Na diverse aanvalsplannen (denk aan grutto, landschapselementen) is er nu het Nationale landbouwakkoord. Opnieuw ambitieus. Maar omdat bij dergelijke initiatieven zoveel partijen betrokken zijn, die allemaal een beetje ‘afsnoepen’ van het oorspronkelijke idee, ontstaat er zelden een doorbraak.

De internationaal gerespecteerde akkervogeldeskundige Ben Koks hamert op onafhankelijke, professionele analyse van landbouwsystemen in relatie tot de praktijk van het boerenbedrijf en de ecologische limieten van soorten. Zijn plan van aanpak met grauwe kiekendieven, met het organiseren van maatregelen op verschillende manieren, is het bewijs dat het beschermen van zeldzame soorten in modern agrarisch cultuurland mogelijk is.

Wat niet werkt is de aanleg van, bijvoorbeeld, alleen akkerranden. Dat soort maatregelen wordt teniet gedaan door mestinjectie en raaigras op de rest van de graslanden. Een heel bedrijf moet in transitie gaan: akkerranden, vogelakkers, plasdras-plasjes, hogere stand grondwater en kruidenrijke graslanden. Op basis hiervan moet een bedrijfsmodel met een messcherp verdienmodel worden ontwikkeld.

De norm zou eigenlijk moeten zijn vogelakkers en kruidenrijk grasland. Alle onderdelen van het bedrijf in de juiste stand voor een gematigde productie, een gezondere bodem en de boerenlandvogels komen terug, opportunisten als ze nu eenmaal zijn. Geen eenheidsworst maar lappendekens. Ambachtelijke boeren zijn van cruciale betekenis om de natuur en ons voedselsysteem op langere termijn veilig te stellen.

Het huidige landbouwsysteem loopt op zijn laatste benen. Deze conclusie trekt Koks al in de eerste regel van zijn essay, bijna een aanklacht, over de huidige balans tussen natuur en voedselvoorziening. Omdenken naar een ander landbouwmodel is noodzakelijk. ‘Ga eens kijken in gebieden met grote aantallen akker- en weidevogels in Europa en je weet direct dat een heterogeen landbouwsysteem ecologisch tegen een stootje kan’.

In Vogels wijzen ons de weg houdt Ben Koks ons een niets verhullende spiegel voor maar wijst boer en burger ook de weg. Met vogels in een sleutelrol. Het is een boeiende, zeer actuele, beschouwing.