Een ode is een lyrisch lofdicht dat rechtstreeks gericht wordt tot degene die de lofuiting dient te ontvangen. Dit is de letterlijke vorm die in de klassieke oudheid gehanteerd werd. Figuurlijk wordt ook tegenwoordig nog wel een ode aan iemand geschreven; een soort eerbetoon. De Grieken en de Romeinen beoefenden de dichtvorm van de ode veelvuldig.

De schrijver richt zich niet rechtstreeks tot de vogel, maar tot ons, de lezer. Met als doel dat ook wij een ode, lofdicht brengen aan de nachtegaal. Eigenlijk is het onooglijk vogeltje. Een beetje bruinig met grijs en een roodbruine staart. In negenennegentig van de honderd gevallen hoor je hem alleen, maar dan zingt hij ook zijn longen uit zijn lijf.

De ode start met het verslag van een nachtexcursie. Het is zo aanstekelijk beschreven dat je erbij had willen zijn. In dat hoofdstuk legt de auteur veel uit over de zang van de nachtegaal. Alleen vrijgezelle mannetjes zingen nog ’s nachts om voorbijvliegende vrouwtjes te lokken. Vervolgens bespreekt de schrijver de naamgeving: hoe heet de nachtegaal in andere talen en hoe komt hij aan zijn naam?

Als literatuurwetenschapper is het niet vreemd dat De Vos op zoek gaat naar nachtegalen in de literatuur. Vanaf de oudste vermelding in de Odyssee tot aan het beroemde gedicht van J.C. Bloem volgen we de vogel. Een ruime plaats is ingeruimd voor de Engelse romantische dichters Keats, Shelly en Clare. Veel minder prominent is de nachtegaal in de schilderkunst aanwezig. Daarvoor oogt hij waarschijnlijk te simpel.

In de muziek daarentegen kom je hem weer vaker tegen. Veel componisten hebben geprobeerd het geluid of de romantiek van de nachtegaal op muziek te zetten. In een bijlage vind je een lijst van composities over nachtegalen, zodat je die allemaal thuis rustig terug kunt luisteren. Tijdens de 4 mei Dodenherdenking op de Waalsdorpervlakte hoor je op de achtergrond nachtegalen. Voor de schrijver een teken dat het leven altijd doorgaat. Dat geeft hem troost (en hem niet alleen). Het leven zelf is oneindig.

Het rijk geïllustreerde en goed geschreven boek is inderdaad een ode, een lofdicht, een eerbetoon aan de nachtegaal. Al tijdens het lezen wil je hun zangposten gaan opzoeken, in de hoop ook nog een glimp van ze op te vangen. En je te verwonderen over hun bestaan.