Auteur
dr. Roger J. Lederer

Afbeeldingen
227

Uitgave
Uitgeverij Noordboek HL Books 2021
ISBN 978 90 5615 807 1
224 pagina’s, 25 x 29 cm, harde omslag
€ 39,90

Oorspronkelijke titel
Birds
Ornithology and the Great Bird Artists
2019

Wat een mooi boek! Dat was mijn eerste reactie toen ik Vogels van Roger J. Lederer in handen kreeg en ik heb het in twee dagen van kaft tot kaft gelezen en bekeken. De illustraties zijn fraai en met zorg gekozen. Er zijn vrije artistieke werken opgenomen naast meer wetenschappelijk verantwoorde, elk in de context van de kennis van de tijd waarin ze werden gemaakt. Het boek staat daarnaast vol met interessante informatie over de makers en hun plek binnen het geheel van de ontwikkeling van de ornithologische kunst.

De schrijver is ornitholoog, professor in biological sciences in California. Het boek is een vertaling van de Engelse uitgave uit 2019. De focus ligt dan ook op Engelse en Amerikaanse vogelschilders.

Lederer beschrijft in tien hoofdstukken werk en leven van een veertigtal schilders, tekenaars en grafici die in de loop van vier eeuwen vogels bestudeerden en afbeeldden in uiteenlopende technieken. Het begint met zes Hollandse en Engelse meesters zoals Frans Snijders en Jacob Bogdani die in de vroege 17e eeuw barokke schilderijen met vogels maakten voor rijke lieden. Hierna komt de nadruk wat meer te liggen op specifiek ornithologische kunst.

Het boek volgt de steeds veranderende kijk op vogels en daarmee op de natuur. Vanaf de 18e eeuw worden steeds meer vogels ontdekt en wordt steeds preciezer onderscheid gemaakt tussen soorten. Gaandeweg ontwikkelt de ornithologie zich als tak van wetenschap, via onder meer Linnaeus en Darwin.

Uit de afgelopen twee eeuwen worden 28 kunstenaars beschreven, zoals John James Audubon die in de 19e eeuw gedetailleerde en levensgrote afbeeldingen maakte voor zijn onbetaalbare boek Birds of America. (Teylers Museum in Haarlem heeft een exemplaar van dit boek in vijf delen.) Tijdgenoot Elizabeth Gould verwierf faam met haar illustraties en reisde samen met haar man John Gould de wereld af waarbij zij drieduizend vogelsoorten identificeerden.

Met tekeningen, schilderingen en met tekst werden nieuw ontdekte soorten vastgelegd en in boeken uitgegeven. De eerste veldgids stamt uit 1797, ‘A History of British birds’, met houtsnedes in zwart wit van Thomas Bewick. Snel volgden er meer waardoor een steeds breder publiek werd bereikt. Ook hedendaagse vogelkunstenaars als Arthur B. Singer, Roger Tory Peterson en Lars Jonsson ontbreken niet, met behalve illustraties voor hun veldgidsen ook vrijer werk.

In de meeste vogelgidsen wordt nog steeds de voorkeur gegeven aan illustraties die ‘met de hand’ zijn gemaakt: ze zijn nauwkeuriger en duidelijker dan een foto als het gaat om kleine of verborgen details en kunnen nadruk leggen op de veldkenmerken. Het zijn ook kleine kunstwerkjes!

Dat de vogelkunst een belangrijke rol speelde en speelt in onze kennis van vogels en dat het bijdraagt aan het bewustzijn van de noodzaak ze te beschermen, is in elk geval voor de auteur een reden geweest om dit boek samen te stellen.