Auteurs
Martijn Bunskoek, Paul Knolle & Mark Zekhuis

Uitgave
Uitgeverij Fagus 2024
320 pagina’s, 24,5 x 29,5 cm, harde omslag
ISBN 978 90 832862 6 6
Bestellen bij Uitgeverij Fagus
€ 40,00, verzendkosten € 7,50

Er zijn boeken die voor de eeuwigheid worden geschreven. Die een vooraanstaand plekje in de bibliotheken en onze boekenkasten verdienen. Dat zijn vaak van die dikke pillen met enorm veel informatie over vogels in bepaalde gebieden. Een monnikenwerk om die samen te stellen. Zoals Zeldzame vogels in Overijssel. Het is het eerste boek dat de nadruk legt op zeldzaamheden en dieper ingaat op de betekenis daarvan.

Om daarmee te beginnen: de auteurs roepen de vraag op of dwaalgasten wellicht pioniers zijn die verkennen of ‘nieuwe’ gebieden voor hun soort aantrekkelijk zijn. Voorbeeld is de grijze wouw, die vanuit Afrika is opgerukt. Een prachtige, kleine roofvogel die in 1971 voor het eerst bij Zeewolde werd waargenomen. Geleidelijk aan verschenen er meer. Sinds 2021 zijn er 74 observaties gedocumenteerd. Het verschijnsel ‘dwaalgast’ vormt in zijn algemeenheid dan ook steeds vaker het onderwerp van natuurstudie: ligt aan het verdwalen misschien een bepaald doel of nut ten grondslag? Een thema dat zich niet tot Overijssel beperkt.

Zeldzame vogels worden meestal bij toeval ontdekt. De laatste jaren worden steeds vaker geluidsrecorders gebruikt, die dag en nacht open staan, om achteraf via spectrogrammen vast te stellen welke vogels overvlogen. In spectrogrammen worden specifieke geluidskenmerken van vogels vastgelegd. Uiteraard spelen vogelringstations ook een rol bij het waarnemen van zeldzame soorten; in Overijssel zijn er meer dan vijftien.

Voor de drie auteurs zijn soorten zeldzaam als er sinds 1800 maximaal 25 gedocumenteerde observaties zijn geweest, in totaal ongeveer 120 soorten. Die (waarnemingen) zijn allemaal op twee pagina’s vastgelegd. Algemeen in ons land voorkomende kustvogels kunnen in Overijssel zeldzaam zijn, bijvoorbeeld zeekoet, ijseend, strandplevier. De sperweruil van Zwolle daarentegen is waarschijnlijk de best bezochte dwaalgast ooit in NL. Ook het trieste verhaal van geherintroduceerde korhoenders (in 1941 nog vijfduizend korhanen in Nederland!) komt aan de orde. Overijssel staat overigens in het lijstje van provincies met de meeste vogelsoorten op de negende plaats; Noord-Holland staat bovenaan, Drenthe onderaan.

Overijssel is met name belangrijk voor klein waterhoen, rode wouw, wulp, middelste bonte specht, glanskop, steenuil, buidelmees, grote karekiet, grote gele kwikstaart, kortsnavelboomkruiper, bonte vliegenvanger en ringmus. Zes keer is in Overijssel een eerste nieuwe soort voor Nederland gemeld.

Hoewel niet het belangrijkste thema in dit prachtige boek, wil ik iets kwijt over het twitchen, ook al omdat de auteurs uitgebreid schrijven over het verschijnsel ‘achter zeldzame soorten aanrennen’. Soortenverzamelaars die zo nodig honderden kilometers afleggen om soorten op hun lijstjes te zetten, levenslijst, landenlijst, provincielijst, jaarlijst, maandlijst enz. (“meedoen aan lijstjes en competities maken het vogelen extra spannend en soms vol stress”).

Dat daarbij vogels worden opgejaagd en begroeiing wordt vertrapt, zie ik regelmatig. Jammer genoeg besteden de auteurs maar drie regels aan ‘het vooropstaan van het welzijn van de vogel”. Over het ’tapen’, het geluid afspelen om vogels uit hun dagelijkse ritme te halen of tijdens Big Days, zelfs in broedtijd, lees ik helemaal niets. Maar deze recensent, die graag rustig op zijn krukje in de natuur zit, heeft meer met ‘passieve beleving’ dan vele andere vogelliefhebbers en fotografen.

Na deze persoonlijke noot, de conclusie. Het is een gedurfd en ik neem aan ook een tijdrovend initiatief van de auteurs om zo’n fraai boek te maken en uit te (laten) geven. Interessante informatie over dwaalgasten, schetsen van dik honderd soorten met mooie foto’s, beschrijvingen van de tien beste Overijsselse vogelgebieden (met fraaie landschapsfoto’s van Alex Huizinga), en dat alles op zwaar papier met duidelijk leesbare tekst. Een boek dus dat voor altijd geraadpleegd zal worden.