Eén van onze spannendste vogels is de koekoek. Opwindend omdat je hem vaak hoort roepen maar veel minder vaak ziet en vooral spannend door zijn geheimzinnige, vernuftige manier van gezinsuitbreiding.

In Nederland is de koekoek Vogel van het Jaar 2017. Ik denk niet dat buitenlandse auteurs daar rekening mee houden. Feit is dat er dit jaar twee meeslepende boeken over de koekoek zijn verschenen. Begin dit jaar De koekoek (“Zelden heb ik zo’n spannend natuurboek gelezen, vol list en bedrog”), met slechts enkele foto’s, en nu ‘koekoek, beeld van een onverwachte gast’.

Het woord ‘beeld’ zegt het al. De nadruk in dit boek ligt op de vele tientallen foto’s van koekoeken, in alle denkbare omstandigheden. Werkelijk prachtige opnames van de in koekoekfotografie gespecialiseerde Tsjech Oldřich Mikulica. Foto’s van de nestroof, foto’s van het voederen door de meestal veel kleinere ‘ouders’, foto’s van zwemmende koekoeken, want zwémmen kunnen ze! Ze moeten ook wel omdat veel jonge vogels in natte rietvelden tot wasdom komen.

Hoewel de auteurs alle actuele informatie over het gedrag van koekoeken hebben verzameld, al dan niet via eigen onderzoek, blijft het grootste raadsel bestaan: waarom heeft bijna geen enkele Europese waardvogel in de gehele evolutiestrijd het vermogen ontwikkeld om koekoekskuikens te herkennen en te elimineren? Zelfs al zien die jongen er volkomen anders uit dan hun eigen nakomelingen?

Je zou denken dat koekoeken het gemakkelijk hebben: ze leggen een ei in het nest van een waardvogel en hoeven zich verder niet om de opvoeding te bekommeren. Echter, onze koekoek legt tien à twintig eieren per seizoen en er komt heel wat bij kijken om die eieren op het juiste moment op de juiste plaats te leggen.

Uiteraard gaat het vooral over de strategieën om de waardvogels te misleiden. En andersom om de koekoeken uit hun nesten te houden. Koekoeken zien er uit als sperwers (grijze vorm) en torenvalken (bruine vorm vrouwtjes) om vogels angst in te boezemen. Ze hebben het vermogen om verbazingwekkend snel eieren te leggen, die al in hun interne ‘broedmachine’ zijn ‘voorverwarmd’. De verdediging van de waardvogels zorgt ervoor dat lang niet alle eieren uitkomen of dat alle jongen vliegrijp worden. Al die gedragingen, verkregen door intensief onderzoek naar koekoeken, worden uitgelegd.

Dit soort prachtige boeken verstrekt zoveel informatie, en in dit geval ook foto’s, dat je ze tweemaal moet lezen om alles in je op te kunnen nemen. Om in de lente met nog meer bewondering en verbazing naar de, helaas steeds minder voorkomende, koekoek te kijken.

AdG, 16 december 2016