of versufte vogels als gevolg van een (raam)botsing deugt niet.
Bij een shock mag je mens noch dier water geven (Vogeldagboek 29 maart),
maar ook bij versufte vogels kan je dat beter niet doen.
Dit schreef Ruud Sterk, dierenarts in ruste, over mijn 'EHBO-adviezen voor gewonde vogels'.
Hij staat bekend als een zeer ervaren vogeldeskundige met operaties en behandelingen van legio wilde vogels.
Ruud is o.m. nauw betrokken bij de Stichting Natuurvrienden in Capelle aan den IJssel.
Het is wat lang, maar zijn verhaal over shock, stress en gewonde vogels is zeer de moeite waard. Hieronder!
Vanmorgen had ik me achter mijn grote camouflagenet op flinke afstand genesteld bij een ijsvogellocatie.
De vogeltjes lieten zich regelmatig zien, doken zelfs enkele malen hun nestgang in
maar ze wilden maar niet lekker 'vrij' op een takje gaan zitten.
Uiteindelijk kwam ik met deze vrouw ijsvogel (Alcedo atthis - Kingfisher; female) thuis.
Merk op dat niet alleen haar ondersnavel geheel rood is maar ook de basis van haar bovensnavel!
Shock is een toestand waarbij onvoldoende bloed circuleert,
waardoor vitale orgaanfuncties eveneens verstoord raken (hersenen, nieren, hart).
Duurt de shocktoestand te lang of wordt er niet snel ingegrepen,
dan volgt mogelijk de dood of anders treden er onherstelbare beschadigingen op aan die organen.
Shock kan ontstaan door vele oorzaken: acuut grootschalig bloedverlies (in- of uitwendige bloedingen),
maar bijv. ook door extreme pijn of stress (in het laatste geval trekt het bloed zich massaal terug
uit de bloedvaten naar milt en lever, waardoor eenzelfde effect optreedt).
Vooral bij grotere vogelsoorten is dood door stress een bekend fenomeen,
waarmee iedere dierenarts met verstand van zaken rekening moet houden.
Alleen al het geven van een injectie aan bijv. een papegaai kan als resultaat opleveren dat die dood in je handen blijft!
Kleine vogels zijn hiervoor duidelijk minder gevoelig, maar het kan toch zomaar gebeuren.
Al een tijdje had ik geen patrijzen (Perdix perdix - Grey Partridge) gezien,
maar vanmorgen zag ik dit stelletje in een weiland scharrelen.
Bij raamslachtoffers moet dan ook zo min mogelijk stress worden veroorzaakt.
Het allereerste wat je moet doen is NIETS! Doe zo'n versuft of zelfs bewusteloos diertje
alleen maar in een grote afgesloten kartonnen doos (er is dan zuurstof genoeg) en zet hem in het donker.
De meeste komen na enkele uren weer bij hun positieven:
dan NOG NIETS doen om stress (dus shock en alsnog sterfte) te voorkomen.
Pas na zo'n 12 uur kan de vogel redelijk veilig onderzocht worden op traumata (gebroken vleugel o.d.).
Is de vogel verder niet gewond dan kun je hem veilig weer vrijlaten
of verzorgen als er nog verschijnselen zijn van hersenbeschadiging.
Als de vogel na een week nog steeds niet kan vliegen vanwege hersenbeschadiging,
rest niets anders dan een vredig einde. In dertig jaar praktijk als dierenarts
heb ik op deze manier vele vogels weer het luchtruim in kunnen laten gaan.
Cliënten die voor een raamslachtoffer opbelden kregen ook dit advies.
Als de vogel toch binnen die 12 uur overlijdt,
had een dierenarts of wie dan ook, niets kunnen doen om dit te voorkomen:
vrijwel altijd is er dan sprake van onherstelbaar hersenletsel,
dat op het moment van gebeuren niet vast te stellen is.
Wilde eend (Anas platyrhynchos - Mallard; male) vorige week in een plasje.
Het geven van water in de bek heeft geen enkele zin:
het heft een eventuele shock niet op en verhoogt alleen maar de stress met alle risico's van dien.
Ook bestaat er nog het gevaar dat het water in de longen terecht komt,
waardoor de ademhaling en dus zuurstofvoorziening in gevaar komt.
En een echte shock bij vogels? Als dierenarts is het eerste wat je zou moeten doen
intraveneus (via een ader) vocht toedienen met medicijnen erin opgelost:
dit is alleen mogelijk bij echt grote vogels, maar dat zijn vrijwel nooit raamslachtoffers.
Bovendien is het voor een dierenarts niet uit te maken of een raamslachtoffer echt in shock is,
of alleen maar (al dan niet tijdelijk) hersenletsel heeft.
Bij hersenletsel is het dan juist weer fataal om vocht toe te gaan dienen...
Conclusie: RUST en DONKER en eerst AFWACHTEN.
Vervelende voor mij was dat dit vrijwel altijd indruist tegen onze menselijke gevoelens
om maar direct hulp te MOETEN verlenen.
Mijn ervaring is dat daardoor juist onnodig meer vogels het loodje leggen.
Ik kan het niet onderbouwen met wetenschappelijke cijfers, maar ben er uit ervaring wel van overtuigd.
